« Itzuli blogera

Bihotz oneko bi astotxo

2007-10-24  ¦  Astoarena

Bihotz oneko bi astotxo
(Bilbo, 1972)

Ekonomia ikasketetako laugarren urtea ez zen bigarrena edo hirugarrena bezain zaila, baina, halere, Econometria eta Hacienda gaiengatik batez ere, denbora asko eskatzen zigun. Ikasi beharrekoak gogoan, Antton Soroa izeneko kide bat eta biok zalantzan jarri ginen Robinson Crusoeren egokitzapen bat gaztelaniatik euskarara itzultzeko proposamena egin zigutenean. Izan ere, susmatzen genuen lanaren larria; alfabetatu berriak ginen, ez geneukan inolako esperientziarik itzulpen kontuetan, erabili genezakeen hiztegi bakarra Mujikarena zen. Gainera, ez zen agintzen ordainik, edo huskeriaren bat. Merezi al zuen zama hura gainean hartzea? Bihotz oneko astotxoak ginen, eta baietza eman genuen azkenean. Argitaletxearen izena: Cinsa.

Antton Soroa Deustuko pentsio batean bizi zen, eta hantxe ekiten genion biok Robinson Crusoeren bakarrizketa laburtua itzultzeari; larunbat eta igande askotan ere bai. Lana uste baino etsigarriagoa zitzaigun: kanpoan euria ari zuen beti; guri gustatzen zitzaizkigun neskek beste mutil batzuekin hartzen zuten kafea Artean edo Itxasgane-n; itzulitako orrialdeen kopuruari ez zitzaion koskarik antzematen aste batetik bestera. Batzuetan, krisiak izaten genituen, esate baterako esaldi gaiztoren batekin topatu eta harekin bueltaka ordubete pasatzen genuenean, noiz eta Econometriaren partzialerako bost egun falta zirenean, edo hasi gabea geneukanean zeharkako zergei buruzko lana, hainbat puntu balio zuena. Baina gure krisi haiek ez zuten ondoriorik izaten. Haien muinean, Antton Soroak arkatza hartzen zuen berriro: "Segittu egin beharko diagu", esaten zuen. Arkatzez idazten genuen, errazagoa zen zuzenketak egitea.

Ekaineko azterketak hurbildu zirenarekin batera, Cinsa argitaletxeko arduradunak presa sartu zigun: bazela liburu azoka bat Durangon, abenduan, eta ordurako argiratu nahi zuela Robinson Crusoe laburtuaren itzulpena. Ez dakit umeak aipatu zituen, alegia garrantzizkoa zela liburua orduan ateratzea gero eskoletan, ikastaroan zehar, umeek euskaraz irakur zezaten; baina baiezkoan nago. Horrela esatearren, gu jaten ari ginen menuari ez zitzaion platera bakar bat ere falta.

Amaitu genuen, begizulo galantekin, Ekonomiako laugarren kurtsoa, eta entregatu genuen, atzerapen apur batez, oporretako aste pare bat zuzenketei eskaini ondoren, Robinson Crusoeren bertsio berria, ia esistentziarik gabeko euskara batuan jarria. Gero, Erronkarira joan ginen bi itzultzaileok eta beste lagun batzuk, eta, tarteka, hango euskara jasotzen ahalegindu ginen Antton Soroak -bere diruarekin, ez itzulpenaren ordainarekin- erosi berria zuen grabagailuan. Erronkarin eta Saraitzun ez zela euskararik zioten askok orduan, edo, zehatzago -txistea dirudi-gorreria zeukan Isabako andre adindu bat zela hango euskaldun bakarra; guk, hamar ibileratan, bi pertsona aurkitu genituen erri konetan eta etxaugik kona ederki asko ebakitzen zutenak, bata Espartzan eta bestea Uztarrotzen. Zinta oso bat grabatu genuen haien kontuekin.

Egonaldiaren azken egunean, Otxagabian, Kanbra euskalzalearen dendan, Eustakio Mendizabal "Txikia" ikusi genuen egunkariaren lehen orrialdeko argazki batean, tiroz abaildua. Handik egun batzuetara, itzuli eta Donostian nenbilela, ezagun bat hurbildu zitzaidan, eta dena "kontrolpean" zegoela adierazi; Txikiaren hilketak min handia egin zuela baina ez zela erreakzio itsurik izango. Halakoxe garaiak ziren, dena nahasten zen.

Bosgarren kurtsoa erraza zen, eta denbora hartu nuen Durangoraino iritsi eta Cinsaren postua bisitatzeko. Han ez zegoen, ordea, Robinson Crusoeren alerik. Galde egin nion argitaletxeko arduradunari, baina, erosle asko baitzeuzkan inguruan, ez ninduen aintzat hartu. "Noiz atera behar du?", ekin nion, jende artean egin berria zen zirrikitu bat aprobetxatuz. Arduradunak erantzun egingo zidala iduri izan zuen, baina hurbildu zen norbait liburu baten prezioa galdetzera eta aho bete hortz gelditu nintzen, eta gainera zirrikiturik gabe.

Hiruzpalau hilabete geroago atera zen liburua, 1975ean. Ikusi baino lehen, Xabier Kintanak jarri gintuen jakinaren gainean: argitaletxeko arduradunak ez zuela zuzen jokatu, eta, liburua hobeto saltzearren edo, bere izena jarri zuela liburuaren itzultzailetzat. Alde batera ulergarria iruditu zitzaigun: Xabier Kintana txit ezaguna zen orduan ere euskararen munduan; gu, berriz, ostera esanda, bihotz oneko bi astotxo baizik ez.

Xabier Kintana oso penatuta zegoen, eta ohar bat argitaratu zuen Anaitasuna aldizkarian egiarekin. Itzulpena Antton Soroarena eta biona zela, eta berak ukitu batzuk baizik ez zizkiola egin testuari. Estimatu genion orduan, eta estimatzen diot orain: ohar hura da guk egindako lanaren agiria bakarra. Ez da besterik.

Astotxo itzultzaileen lan hura
(Reno, 2007ko urria)

Aurrean daukat Antton Soroak eta biok egindako itzulpena. Argitalpen bitxia da, benetan. Arduradunak itzultzailetzat jo zuen Xabier Kintanaren izena azalean dator eta letra txit handietan. Azalaren eta kontrazalaren ostean, berriz, bi euskal bankuren publizitateak hartzen du hutsune guztia, papera ederki aprobetxatuz eta, esan genezake, errespetuzko orriekiko errespeturik gabe. Bestalde, marrazkiak zatarrak dira, eta papera ere bigarren mailakoa, kolore zuri makalekoa. Letra, handiegia, liburua ahalik eta gehien loditzeko asmoz aukeratutakoa. Azkeneko bospasei orrialdeak hiztegi batek hartzen ditu.

Orriak arrapaladan pasa eta Poll papagaioaren pasarteraino joan naiz. Irakurri egin dut:

"Egia esan behar bada, bakartateko ordu amaigabeak laburragoak egiten laguntzen zidaten entretenigarri batzuk ere banituen. Lehen aipatu dudan bezala "Poll" izendatu nuen papagaioak hitz egitea lortu nuen eta bera entzuteak poz kontsolagarri bat ematen zidan. Hogei eta sei urtetan eduki nuen, bainan ez dakit zenbat iraun zuen bere biziak. Brasilen ehun urte eta gehiagora ailegatzen direla aseguratzen dute. Batzuetan, "Poll"-ek irlan jarraikitzen duela pentsatzen dut, sekulan ahaztuko ez dudan doinu bizi eta bereziarekin deituaz: Robinson! Robinson! Noski, ez nuke nahi bakartate leku hartara inor ailegatzea galdera honen ihardespena ekartzeko, zeren hori gertatuko balitzaio, zoritxarreko bidalariak papagaioa entzutean, Satanas berbera entzuten ari litzatekeela uste izango bailuke".

Norbaitek agian interesgarritzat joko du gure itzulpenaren historizitatea. Zoritxarrez, gaztelaniatik aritu baikinen, eta bertsio laburtu batekin, ezin da kontrastatu Aintzane Ibarzabalek egindakoarekin - Robinson Crusoe, Ibaizabal, 1998- eta alde horretatik ere ez du beste munduko interesik. Nolanahi den, funtsezkoa garbi dago: irakurleak Aintzane Ibarzabalen itzulpena hartu behar du dendan, eta gurea, berriz, dendan balego, ezkutatu.

Erantzunak

#1.  ¦ 2008-12-10 ¦ 19:04

istorio bitxia benetan... Herenegun Durangon "Europako hizkuntza itzulpena" zela entzun genion Monzóri eta denok ados geunden... baina zu, Bernardo, memoria oneko (ala txarreko) astotxoa izaten segitzen duzu ze eskuzabalegia izan zinen azoka horretan bertan orain hogeitapiku urte zeu "traduttore,tradittore" zinela esaten zutenekin. Eta gainera traizioa ez testuari, baizik eta herriari eta hizkuntzari eta sakratuenari egiten zenion Obabakoak espainolez jartzen zenuelako. Horiek denek barkamena eskatu al dizute? euren testuak itzultzen dituztenean eskerrak ematen dizkizute?... Hau galdetzekotan egon nintzen, baina azken galderak gorantza eta positiboa izan behar duela esan zenuenez, nik ere memoria laburreko astotxoa izatea erabaki nuen

Erantzun



E-posta helbidea ez da publikatuko. Konfirmazioetarako bakarrik